Bürgergeld dönemi bitiyor, Federal Kabine bu konuda anlaşmaya vardı. Koalisyon için siyasi açıdan hassas olan bu adım, iki ortak açısından da farklı anlamlar taşıyor. Birlik partileri (CDU/CSU) önemli bir seçim vaadini yerine getirirken, SPD ise önceki yasama döneminde kendi öncülüğünde hayata geçirilen bir düzenlemeyi geri çekmeyi kabul etmiş oldu.
Bürgergeld dönemi bitiyor: İşte değişiklikler
Federal hükümet, uzun süredir tartışma konusu olan Bürgergeld reformunda önemli bir aşamayı geride bıraktı. Federal Çalışma Bakanı Bärbel Bas (SPD) tarafından hazırlanan ve çarşamba günü kabinede kabul edilen yasa tasarısı, mevcut sistemin Yeni Temel Güvence (Grundsicherung) adıyla yeniden yapılandırılmasını öngörüyor. Bu kapsamda, nakit yardımın ismi de “Temel Güvence Ödeneği” olarak değiştirilecek.
Welt’in haberine göre, reformun temel hedefi, yardım alanların istihdama yönelmesini daha güçlü biçimde teşvik etmek. Tasarıyla birlikte yükümlülük ihlallerine ve randevu kaçırmalarına yönelik yaptırımlar ciddi ölçüde ağırlaştırılıyor. Ayrıca, mesleki eğitime başlamadan önce doğrudan işe yerleştirmenin öncelik olması ilkesi yasal güvence altına alınıyor.
Çalışabilecek durumda olup makul bir işi reddedenler, iki aya kadar tüm nakit yardımlarını kaybedebilecek. Diğer yükümlülük ihlallerinde ise üç ay boyunca yüzde 30 oranında kesinti uygulanacak. Jobcenter randevularının tekrarlanan biçimde kaçırılması halinde, kira ödemeleri de dahil olmak üzere yardım hakkının tamamen sona erdirilmesi mümkün olacak.
Yasa değişikliğiyle kısa vadede büyük bir bütçe tasarrufu beklenmiyor. Çalışma Bakanlığı’na göre, olası tasarruflar yaptırımlardan ziyade, yardım alanların iş piyasasına entegrasyonunun artması ve toplam hak sahipliği sayısının düşmesiyle sağlanabilir. Buna karşın, Birlik partileri reformun milyarlarca euroluk bir tasarruf potansiyeli yaratabileceği yönünde kamuoyunda beklenti oluşturmuştu.
Tasarı, Bundestag’dan geçmesi halinde gelecek yıl 1 Temmuz’da yürürlüğe girecek. Ancak bu tarih kesinlik taşımıyor. Federal İş Ajansı, teknik altyapı ve uygulama açısından daha uzun bir hazırlık süresine ihtiyaç duyulduğunu duyurdu.
En çok tartışılan başlık neydi?
Koalisyon içindeki en son anlaşmazlık, yardımların tamamen kesilmesinden önce hak sahiplerine kişisel bir görüşme hakkı tanınıp tanınmamasıydı. SPD’li Çalışma Bakanı Bärbel Bas’ın taslağı böyle bir görüşmeyi öngörüyordu. Bas, yaptırımların “yanlış kişileri” — örneğin psikolojik sorunları olanları — etkilememesi gerektiğini savunuyordu.
Birlik partileri ise zorunlu bir yüz yüze görüşmenin yaptırımları fiilen etkisiz kılabileceği görüşündeydi. Ekonomi Bakanı Katherina Reiche ile İçişleri Bakanı Alexander Dobrindt bu nedenle taslağa itiraz etti. Hükümet çevrelerine göre uzlaşı sağlandı. Zorunlu görüşme şartı kaldırıldı, ancak ulaşılamadığı için yardımı kesilen kişilere sonradan kendilerini ifade etme imkânı tanınacak.
Kimler Bürgergeld alıyor?
Kendi geliriyle geçimini sağlayamayan tüm çalışabilir durumdaki kişiler Bürgergeld kapsamında. Şu anda yaklaşık 5,2 milyon kişi bu gruba dahil. Bunların yaklaşık 800 bini, geliri Bürgergeld düzeyinin altında kaldığı için “tamamlayıcı” yardım alan çalışanlardan oluşuyor. İşini kaybedenler önce bir yıl işsizlik parası alıyor, ardından Bürgergeld’e geçiyor. Toplam hak sahiplerinin yaklaşık 1,8 milyonu çocuk ve gençlerden oluşurken, yabancı uyrukluların oranı yüzde 48’e yaklaşıyor.
Sistemin maliyeti ne kadar?
Bürgergeld harcamaları son yıllarda sürekli arttı. 2024’te toplam harcama 51,7 milyar euro ile rekor seviyeye ulaştı. Bunun 29,2 milyar eurosu temel ödemelere, 12,4 milyar eurosu kira ve ısınma giderlerine, 3,7 milyar eurosu istihdama entegrasyon hizmetlerine ayrıldı. İdari giderler ise 6,5 milyar euro oldu. 2025 için de benzer bir tablo öngörülüyor.
Birikimi olanlar yardım alabilir mi?
Evet, ancak belirli sınırlar dahilinde. Mevcut düzenlemeye göre ilk yıl için 40 bin euroya kadar birikim ve yaşam partneri için ek 15 bin euro “korunan varlık” sayılıyor. Bu sürenin ardından kira giderlerinin uygunluğu denetleniyor; gerekirse yardım alanlardan taşınmaları ya da kiranın bir kısmını kendilerinin karşılaması istenebiliyor. Kişinin kendi konutu, otomobili ve emeklilik birikimleri hesaba katılmıyor.
Yeni reform, bu “bekleme süresinin” tamamen kaldırılmasını öngörüyor. Ancak bu değişiklik yalnızca Grundsicherung için geçerli olacak; işsizlik parası alanlar birikimlerini hemen harcamak zorunda kalmayacak.
En ağır yaptırımlar hukuken mümkün mü?
Federal Anayasa Mahkemesi 2019’da yüzde 60 ve yüzde 100’lük kesintileri kabul edilemez bulmuş, ancak belirli koşullar altında tam kesintinin anayasaya uygun olabileceği ihtimalini tamamen dışlamamıştı. ARD’nin değerlendirmesine göre bu, ancak hak sahibinin makul bir işi kabul ederek geçimini derhal ve fiilen sağlayabilmesinin kendi elinde olması durumunda mümkün.
Bu nedenle, iş birliğini reddedenler için yüzde 100 kesinti ihtimali tamamen kapanmış değil. Ancak yaptırımların katı ve değişmez olmaması, reddin sona ermesi halinde yardımların yeniden başlaması gerekiyor. Yeni düzenlemenin bu anayasal çerçeveye uyup uymadığına ise muhtemelen yine Federal Anayasa Mahkemesi, somut kurallar üzerinden karar verecek.
