Almanya’da kayıt dışı çalışma (Schwarzarbeit), vergiden kaçmak gibi nedenlerden dolayı kulağa ilgi çekici gelebilir ama bunun sizin açınızdan özellikle de bir çalışansanız birçok kötü sonucu olabileceğini de bilmelisiniz. Kayıt dışı çalışma nedir? Almanya’da kayıt dışı çalışmak tehlikeli mi? Almanya’da kayıt dışı çalışırsam ne olur? Bu soruların yanıtlarına detaylarıyla bir bakalım.
Almanya’da kayıt dışı çalışma (Schwarzarbeit) nedir?
Almanya’da çalışan her bir kişi, vergi ve sosyal güvenlik primi ödemek zorundadır. Eğer bir kişi bunu yapmıyor ve çalışıyorsa yasa dışı olarak çalıştığı anlamına gelir. Bu da Almanya’da Schwarzarbeit olarak adlandırılıyor. Kayıt dışı çalışma durumunda, hem çalışan kişi hem de işverenler, cezalarla karşı karşıya kalabilir. Ayrıca yetkili makama bildirimde bulunmadan bir meslek ya da zanaat icra etmek de kayıt dışı çalışma anlamına gelir. Örneğin bir işiniz varsa ve ekstra iş yapıyorsanız, ek işinize ilişkin fatura düzenlemeden faaliyette bulunmanız da kayıt dışı çalışmak anlamına gelir. (Kayıt dışı çalışma konusunda genel bilgilere buradan da ulaşabilirsiniz).
Kayıt dışı çalışmak suç mu?
Evet tabii ki suç. Kaçak çalışmanın cezası beyan edilmeyen işin idari suç mu yoksa cezai suç mu olarak sınıflandırılacağına göre değişebilir. Bir ticaret yapmanıza rağmen bunu beyan etmediyseniz bu durumda idari suç işlersiniz ve 50 bin euroya kadar para cezası alabilirsiniz. Kayıt dışı çalışmanın cezai suç olarak sınıflandırıldığı durumda ise daha yüksek para cezası ve hatta hapis cezasıyla karşılaşabilirsiniz. Bu durum hem çalışan hem de işveren için geçerlidir. 5 yıla kadar hapis cezası uygulanabilir. Ayrıca vergi kaçırmakla da suçlanabileceğiniz için hem para hem hapis cezası söz konusu olabilir. Bir yabancı olarak gerekli çalışma izniniz olmadan çalışırsanız 5 bin euroya kadar para cezası alabilirsiniz.
Kayıt dışı çalışmanın dezavantajları
Sigortalı çalışanlar, hastalık, işsizlik ya da emeklilik durumları için sigorta primlerini ödeyerek kendini koruma altına alır. Ancak kayıt dışı çalışmada bu durum geçerli değildir. Örneğin bir iş kazası geçirdiğinizde bu durumda kaçak çalıştığınız için sigorta kapsamına girmezsiniz.
İş kazalarına karşı daha korumasız hale gelirsiniz. Normal şartlarda yasal kaza sigortası yaptırma hakkına sahipsiniz. Bu sigorta, tedaviniz için genellikle tüm masrafları kapsar. Kayıt dışı çalışan biriyseniz ve kaza geçirirseniz, bu genel sigorta kapsamına girmez. Ayrıca yasa dışı çalıştığınız kanıtlanırsa da genel sağlık sigortası sizi kapsamaz ve ciddi masraflarla karşı karşıya kalırsınız.
Öte yandan kayıt dışı çalışma durumunda yasal haklara da sahip olamazsınız. Düzenli bir çalışana göre kayıt dışı çalışan kişilerin işten çıkarılmaya karşı koruma hakkı yoktur. Bu da direkt olarak işsiz kalmanıza yol açabilir.
Düzenli çalışanlar için asgari ücrete yönelik düzenlemeler ve çalışma saatleri gibi kıstaslar büyük avantaj sunar. Ancak kayıt dışı çalışıyorsanız daha düşük ödemelere ve daha fazla çalışma saatine sahip olabilirsiniz. Bu da sömürüye açık hale gelmenize yol açar.
Eğer oturum izniniz var ama çalışma izniniz yoksa ve buna rağmen çalışıyorsanız, bu durum ortaya çıkarsa oturumunuz da tehlike altına girer. Hatta beş yıla kadar Almanya’ya girmenize yasak getirilmesi bile mümkün olabilir.
Kayıt dışı çalışma nasıl anlaşılır?
Kaçak olarak çalışıp çalışmadığınızı anlamanın birçok yolu vardır. İşvereninizin sizi sosyal güvenliğe kaydettirmesi gerekir. Bunun için de gerekli bilgi ve belgeleri işvereninize teslim etmelisiniz. Ulusal sosyal güvenlik numaranız, vergi numaranız, sağlık sigortası sertifikası ve adresiniz sizden istenecektir. Bu belgeleri eğer işveren sizden istemediyse o zaman kayıt dışı çalışıyor olabilirsiniz.
Kayıtlı olmadığınızı anlamanın bir başka yolu da maaşınızın her zaman nakit olarak ödenmesi olabilir. Almanya’da aldığınız maaş, genellikle banka hesabınıza yatırılır. Bu noktada işvereninizden parayı havale yoluyla göndermesini talep edebilirsiniz.
Eğer sosyal sigortaya kaydettirilmediğinizden şüphe duyarsanız, emeklilik sigortasına ya da sağlık sigortasına kayıtlı olup olmadığınızı sorabilirsiniz. Genellikle işverenin bir çalışanı kaydettirmek için altı hafta süresi bulunur. Ancak bazı sektörler için bu süre daha erken de olabilir. Örneğin inşaat, restoran ve konaklama, yolcu taşımacılığı, bina temizliği sektörü, güvenlik ve koruma sektörü gibi sektörlerde derhal bildirim yükümlülüğü bulunur (tüm sektörlere buradan ulaşabilirsiniz).
Kayıt dışı çalışmaya karşı yardım yolları
Kayıt dışı çalışma konusunda eğer sendika üyeliğiniz varsa sendikanıza mutlaka başvurmalısınız. Ayrıca Adil Entegrasyon Danışma Merkezi‘ne danışabilirsiniz.
Kayıt dışı çalışma nasıl kanıtlanır?
Almanya’da kayıt dışı çalışmayı kanıtlamak için bazı yollar vardır. Örneğin işveren gümrük idaresine şikayet edilebilir. Dilerseniz bu şikayeti kimliğinizi açığa çıkarmadan anonim olarak da yapabilirsiniz. Yeterli işaret varsa gümrük idaresi, şikayet edilen işvereni soruşturmaya başlar.
Kayıt dışı çalışan bir kişi maaşını alamazsa ne yapmalı?
Kayıt dışı çalışsanız bile yaptığınız için karşılığında maaş almanız gerekir. Eğer çalıştığınız yerden maaşınızı alamıyorsanız bu durumda iş mahkemesine giderek yasal işlem başlatabilirsiniz. Bir sendika üyesiyseniz eğer sendikanız size avukat sağlar. Kayıt dışı bir çalışan olduğunuz için işveren sizin firmada çalıştığınızı kabul etmeyebilir. Bu durumda işveren için ne kadar süredir çalıştığınızı kanıtlamanız gerekir. Tanıklar, belgeler, cep telefonu mesajları, fotoğraflar ve kanıt olabilecek her bilgi önemlidir. Çalışma saatlerinizi her gün not etmeniz de önemlidir.
